Como parte das actividades da exposición CAMIÑO NEGRO de Damián Ucieda (comisariada por Juan de Nieves e que pode ser visitada en NORMAL ata o 25 de xuño de 2021), o próximo sábado 22 de maio guiaremos un roteiro comentado polo trazado do oleoduto que atravesa a cidade desde o peirao petroleiro ata a refinería da Coruña.

INTRODUCIÓN:

POST-ROTEIRO:

– NOVA sobre o roteiro redactada por Gemma Malvido e publicada no xornal La Opinión A Coruña o 23 de maio de 2021:

– VÍDEO-RESUMO do roteiro realizado pola Fundación María José Jove (imaxes e cortes de audio das partes unicamente descritivas, polo que se recomenda botar unha ollada ao texto de introdución para complementar a información contida no vídeo):

– COMENTARIOS en Twitter dalgunhas das persoas participantes:

Grazas, molou moito 😉 pic.twitter.com/VHlueCosMW

— Tulchak (@tulchak) May 23, 2021

Moi interesante roteiro con @ergosfera_org
sobre o oleoducto que atravesa á Coruña. Sempre con novas vistas e miradas á cidade que nos reconcilian con ela e permiten imaxinar tantas posibilidades. Nestes paseos unha sinte que mira tras a escena, un 'roubado' ós posados urbanos pic.twitter.com/GzXwF2FgIV

— periferia mutante (@periferiamutant) May 23, 2021

Onte fumos da man de @ergosfera_org coñecer o trazado do poliduto, os diversos tecidos urbanos que atravesa e os usos informais do espazo. https://t.co/XrtYcNKWri

— Alberto (@arbarcon) May 23, 2021

Así foi a nosa andaina polo "Camiño negro" o pasado sábado.
Moitas grazas aos asistentes, a Iago Carro de @ergosfera_org por guiarnos no percorrido e a Damián Ucieda por facer un "Camiño negro" mais visible .

Por un #CamiñoNegro mais verde!

Imaxes: Alberto Carballido pic.twitter.com/1m2P1CdlTR

— Normal (@istoenormal) May 25, 2021

OUTROS:

– Fío de Twitter sobre un posible erro na identificación do oleoduto no PXOM da Coruña de 2013:

Preparando o roteiro de mañá polo poliduto atopamos o que pode ser un erro bastante grave no PXOM da Coruña de 2013, xa que o trazado do tramo máis próximo á refinería non parece correcto. De cara a futuras revisións do planeamento, o @ConcelloCoruna debería ter isto en conta: pic.twitter.com/YpDINlIHQ7

— Ergosfera (@ergosfera_org) May 21, 2021

Desde o 1 de abril deste ano estamos a desenvolver un proxecto de investigación sobre as residencias de maiores na área urbana da Coruña. Todos os materiais producidos como parte deste traballo se poden consultar na páxina web do proxecto, aquí.

Durante los últimos meses hemos estado colaborando en un proyecto de investigación sobre los comunes urbanos desarrollado por el Instituto Do It Yourself y cuya primera fase se materializó en la exposición CIUDAD DE LOS COMUNES, comisariada por Todo por la praxis, diseñada por Enorme Studio e instalada en el IDYS (Madrid) entre el 12 de diciembre de 2019 y el 12 de febrero de 2020.

Uno de los materiales elaborados para el proyecto es esta línea del tiempo, un documento de trabajo concebido inicialmente para contextualizar el estado del debate en torno a los comunes en el momento en el que surgen los diez casos recogidos en la exposición, pero que finalmente se convirtió en una selección un poco más elaborada de “hitos”, bibliografía, organizaciones y otras cuestiones relevantes o significativas en torno al estudio de los comunes.

Este jueves 12 de diciembre se inaugura en el Instituto Do It Yourself (Madrid) la exposición CIUDAD DE LOS COMUNES, comisariada por Todo por la praxis y diseñada por Enorme Studio.

La exposición, que gira en torno a diez experiencias desarrolladas en Europa y Sudamérica en la última década, es el resultado de la primera fase de un proyecto de investigación sobre los comunes urbanos en el que hemos estado colaborando durante los últimos meses.

Como parte de la inauguración, el mismo jueves a partir de las 17:30h participaremos en una mesa de debate junto a Gabriella Riccio del Institute of Radical Imagination y participante en la experiencia de L’Asilo en Nápoles, y a Pablo García Bachiller del Laboratorio de Cuidados Urbanos y participante en La Ingobernable de Madrid.

El próximo sábado 30 de diciembre participaremos en Econautas – Sintonizando el cambio, un encuentro público (físico y radiofónico) en Matadero Madrid en el que, junto a otros interesantísimos trabajos realizados últimamente en el programa Miradores de Usera y Arganzuela, presentaremos una pequeña publicación sobre el proyecto Entre frontera y lugar: ¿cómo funcionan los límites del distrito de Usera? desarrollado desde julio de 2018.

Compartimos a nosa pequena aportación ao traballo colectivo desenvolvido estes dous últimos meses en Arquitecturas Ambulatorias, o fantástico obradoiro de aprendizaxe-servizo co barrio do Campanario promovido e coordinado por Cristina Botana e Rocío Botana coa axuda da OCV da Universidade da Coruña.

Os resultados e as contribucións das persoas participantes no obradoiro quedaron recompilados nunha publicación dispoñible no Repositorio da Universidade da Coruña: Botana, Cristina e Botana, Rocío (coords.). Arquitecturas Ambulatorias: obradoiro de aprendizaxe-servizo co barrio de Campanario. A Coruña: Universidade da Coruña, Servizo de Publicacións, 2019.

Pola nosa parte, ademais do acompañamento nun roteiro polo ámbito e unha pequena sesión de introdución aos temas urbanos e urbanísticos que están a definir o futuro do Campanario, a nosa aportación consistiu en:

– Unha cartografía do contexto urbano do barrio do Campanario, en tamaño A1 e descargable en formato imaxe (JPG / 24,5 MB) ou en formato vectorial, por capas e editable en calquera programa de debuxo para que se poida seguir traballando nela (PDF / 71,5 MB):

– Un pequeno texto sobre o futuro urbanístico do territorio onde se sitúa o barrio do Campanario:

Unha vez máis, parece que comezan os movementos para o desenvolvemento dos plans urbanísticos na zona do Portiño, O Campanario e San Pedro de Visma.

En termos sociais e políticos, o único escenario xusto e razoable é que as veciñanzas afectadas teñan a posibilidade de participar no seu deseño e decidir o seu futuro: ben permanecer nos seus barrios, por suposto urbanizados e mellorados tras décadas de abandono municipal e paralización urbanística, así como coas vivendas precarias transformadas ou rehabilitadas; ben quedarse no ámbito, pero nunhas novas vivendas como fórmula de realoxo definitivo; ou ben calquera outra solución compensatoria ou habitacional coa que estean de acordo.

Desde a perspectiva urbanística e do interese xeral para A Coruña, non todas estas posibilidades son igual de desexables: o mellor para a cidade é que a gran maioría dos lugares e edificacións que conforman o ámbito permanezan onde están na actualidade, é dicir, que sexa o planeamento o que configure un proxecto urbano inclusivo. Non só porque non hai ningunha razón técnica para eliminar todo o que acontece nun territorio de medio millón de metros cadrados e xa habitado, senón porque en termos de singularidade urbana e arquitectónica, acolle como mínimo tres pezas cuns valores formais e históricos de grande interese patrimonial e completamente desprotexidas polo PXOM: o barrio do Campanario, as casetas de pescadores do Portiño e o conxunto de vivendas e camiños da Pedra da Barca e Resíos.

Se se pensa no futuro deste territorio, que sería un mundo interesante?

Sería un no que un gran corredor verde a media ladeira conecta os parques do Monte de San Pedro e Bens atravesando un barrio coa intensidade de vida de rúa, a historia, a escala e a composición formal do Campanario; un no que se pode pasar pola Pedra da Barca e Resíos por ese marabilloso trazado curvilíneo do camiño orixinal ao monte de San Pedro; un no que se pode sentir a vertixe de enfrontarse á paisaxe costeira desde o camiño peonil que dá forma á escala humana radical das casetas de pescadores do Portiño; un no que o val de Visma e algúns dos descampados da zona son mantidos como espazos de reserva funcional e produtiva, polo que poida pasar no futuro coas nosas necesidades e aspiracións ecolóxicas; un no que a gran maioría dos tecidos e construcións que hoxe compoñen o ámbito conforman xunto ás novas pezas un territorio rico e diverso en tipoloxías arquitectónicas, experiencias urbanas e memorias populares; un no que eses novos elementos son introducidos dun xeito progresivo, desbotando os tempos invasivos da práctica urbanística convencional e priorizando a resolución das carencias en termos do dereito á cidade das veciñanzas actuais, por exemplo, rompendo o seu illamento mediante conexións cos Rosales e San Pedro de Visma dun xeito digno e decididamente urbano.

Porque é bo para as persoas que habitan o ámbito na actualidade, se o seu desexo é quedarse e mellorar ás súas condicións de vida. Porque é bo para as veciñanzas dos futuros desenvolvementos, que chegarán a unha zona con actividade urbana desde o primeiro minuto, cunha rede de cotianidade xa tecida e con cousas e lugares con nome. E porque é bo para o interese xeral da cidade, que expandirá o dominio da súa urbanidade nun territorio que, sen dúbida, pode ser aínda máis interesante.

El próximo martes 12 de noviembre participaremos en una sesión de Arquitectura en Corto en la que se proyectará “Aliens” (Jiajie Yu Yan, 2017), un corto ambientado y dedicado a Benidorm tras el que habrá un debate abierto, titulado “Benidorm, la ciudad que fascina en el extranjero”, en el que hablaremos sobre las singulares condiciones urbanas y urbanísticas de la ciudad.

El evento se desarrollará en Roca Madrid Gallery y la entrada es gratuita.

Inscripciones y más información aquí.

Actualización del post (16/11/2019):

>>> Fotografías de la sesión Aliens – Benidorm, la ciudad que fascina en el extranjero

>>> Audio de la sesión Aliens – Benidorm, la ciudad que fascina en el extranjero

As próximas semanas participaremos neste interesantísimo obradoiro de aprendizaxe-servizo co barrio do Campanario: o venres 20 de setembro a partir das 12:00h acompañaremos un roteiro pola súa contorna e o xoves 24 de outubro faremos unha introdución á súa urbanidade actual e aos seus posibles futuros urbanísticos e participaremos nos traballos e debates das conclusións do obradoiro.

Aínda está aberto o prazo de inscrición, que se pode facer desde aquí. E toda a información sobre o obradoiro pódese consultar aquí.

O percorrido do roteiro, duns 5 km e unhas dúas horas e media de duración, será o seguinte:

ACTUALIZACIÓNS POSTERIORES DO POST:

>>> Nova en La Opinión A Coruña: “Hablar antes de hacer en O Portiño” (18-09-2019).

>>> Algunhas fotografías do roteiro: Post do obradoiro (20-09-2019).

>>> Nova en O Salto Galiza: “Arquitecturas ambulatorias: pensar a cidade para todos os barrios” (02-10-2019).

Nos próximos meses impartiremos un curso en NORMAL? (o espazo de intervención cultural da Universidade da Coruña) titulado “Do descampado á burbulla do alugueiro: outras arquitecturas e urbanismos na cidade contemporánea”.

O curso terá unha duración de 30 horas e se desenvolverá nunha aula de NORMAL (Campus Universitario de Riazor) os mércores de 19:00 a 21:00h entre o 25 de setembro e o 18 de decembro.

Toda a INFORMACIÓN sobre o curso (introdución, estrutura, contidos e obxectivos) se pode consultar nesta web.

O prazo de INSCRICIÓN está aberto ata o 13 de setembro e pode facerse desde a web da Área de Cultura da UDC.

Este venres 19 de xullo desenvolverase o 6º Descenso Urbanístico desde a ETSAC.

A saída será desde o edificio de Departamentos ás 10:00h, e desta volta o roteiro dirixirase cara o suroeste da escola atravesando os territorios da Zapateira, Uxes e Feáns, polo que visitaremos un bo número de urbanizacións residenciais e dotacións privadas (principalmente colexios, residencias e clubs, mais tamén outros servizos de ocio e deporte), así como outras pezas periféricas singulares (desde miradoiros ou cortalumes espectaculares ata lugares famosos polas raves informais que acollían).

A inscrición no roteiro é gratuíta, pero as prazas son limitadas.

Para inscribirse só é preciso enviar un correo electrónico co nome completo á dirección: cidadeterritorio@udc.es

Debido ás poucas cafeterías e restaurantes existentes nos territorios atravesados este ano, o percorrido definitivo e as paradas de descanso e comida non están pechadas previamente como nas edicións anteriores, polo que se decidirán colectivamente durante o roteiro. O único que fai falta traer é calzado adecuado tendo en conta que hai varios tramos de camiños polo monte.

Na seguinte cartografía pódese consultar o percorrido aproximado deste ano (e tamén os das pasadas edicións):

Máis información na web: cidadeterritorio.wordpress.com

Hace unos días se publicó Ensayo y error Benidorm, un libro editado por la Editorial Barrett que recopila veinte pequeños textos y otros documentos sobre Benidorm. Veinte visiones que, desde diferentes perspectivas (la arquitectura, el urbanismo, el cine, la literatura, la música, la hostelería, el periodismo, la fotografía o el diseño), conforman una herramienta para ampliar, matizar o rebatir algunas de las ideas colectivas más o menos consensuales que dominan hoy en día el debate sobre esta ciudad tan singular.

Agradecemos a Manuel Burraco y a Zacarías Lara de la Editorial Barrett que hayan contado con nuestra participación en un libro que seguro que les dará alegrías. Dejamos por aquí algunas de las noticias que se publicaron sobre el libro:

• Benidorm: lujuria, análisis y leche fresca
  Culturplaza  |  Lidia Caro  |  27-04-2022
• Benidorm ya no quiere ser hortera
  Yorokobu  |  Ximena Arnau  |  27-08-2021
• Benidorm, la constelación del no-lugar
  Mercurio  |  Pablo Bujalance  |  13-10-2019
• Benidorm, la pionera urbe que se subestima en España pero fascina en el extranjero
  El País  |  Sergio C. Fanjul  |  14-08-2019
• Ensayo y error: una aproximación romántica a Benidorm
  Alicante Plaza  |  Álvaro G. Devís  |  09-07-2019
• Por qué odiamos y amamos Benidorm
  El Salto  |  Luis Díaz García  |  09-07-2019
• No es tan feo todo lo que reluce bajo el sol de Benidorm: razones para dejar de despreciarlo
  eldiario.es  |  Francesc Miró  |  08-07-2019
• No olvidemos que Benidorm es la mejor ciudad turística de España
  Vice  |  Ana Iris Simón  |  05-07-2019
• Benidorm, locura y pasada
  El Mundo  |  Miquel Hernandis  |  02-07-2019
• El lado ilustrado de Benidorm
  Información  |  Cristina Martínez  |  25-06-2019

Nuestra aportación consistió en dos pequeños documentos. Por una parte, el texto «#Benidorm», ya publicado anteriormente en Kulturtopías: imaginarios para las culturas comunitarias (Ayuntamiento de Zaragoza, 2018), y que no es más que una introducción al caso Benidorm desde la perspectiva cultural, en realidad, una recopilación de notas sobre la presentación «¿Laboratorio cultural? Benidorm» (Lugo, 2017).

Y por otra parte, tres imágenes tituladas «Benidorm: la mirada en las torres, la vida en el suelo», una serie de fragmentos de una cartografía realizada para la presentación «Turismo parece, ciudad es. Benidorm» (A Coruña, 2017) en donde se representan los espacios no residenciales del ensanche de la playa de Levante (un simple borrado directo de las torres y bloques sobre la fotografía oblicua del ámbito).

Compartimos a continuación las imágenes publicadas y el pequeño texto que las acompaña:

La imagen mediática de Benidorm es sin duda la de un conjunto desordenado de cientos de torres y bloques de apartamentos y hoteles junto a la playa. Sin embargo, además de estos espacios privados residenciales, la riqueza y singularidad urbana y urbanística de algunos de sus barrios, como el ensanche de la playa de Levante, se basa precisamente en la combinación de estas tipologías con otros elementos. Piezas imperceptibles desde la lógica del teleobjetivo (que tiende a invisibilizar la relevante separación entre los edificios y todo lo que ocurre a su alrededor) y que materializan tres grados de privacidad complementarios y de igual importancia en términos urbanos:

• Los espacios privados de uso colectivo. Principalmente espacios libres (superficies estanciales -verdes o pavimentadas-, piscinas y pistas deportivas), áreas de aparcamiento y otras edificaciones e instalaciones auxiliares. Todos estos elementos introducen la gran búsqueda moderna de lo colectivo en lo residencial, pero de una forma en la que, al ser siempre parte perceptivamente de la ciudad (por la permeabilidad de los cierres y las vistas desde los rascacielos), evitan los problemas de aislamiento voluntario del modo gueto de riqueza tan común en las nuevas periferias metropolitanas o en los núcleos turísticos del modelo resort cerrado.


• Los espacios privados de acceso público. Principalmente las bandejas comerciales y la ocupación de los famosos “retranqueos” que conforman los límites difusos y polifuncionales de las calles; otras edificaciones en las parcelas de uso terciario; y todo un conjunto de espacios libres que expanden y hacen red con los espacios de titularidad pública: desde parcelas abiertas de forma permanente o temporal por la situación de negocios en su interior, hasta complejos de plazas, pasos peatonales, galerías comerciales interiores y otros espacios libres que en ocasiones se configuran como auténticos simulacros de espacio público.


• Los espacios públicos. Sobre todo las calles, sus aceras y algún pequeño ensanchamiento, pero también lugares como la plaza de la Hispanidad, las calles peatonales que estructuran la conexión con el borde costero (las avenidas de Emilio Romero, Murcia y Mallorca), las peatonalizadas por acción directa (como un tramo de la calle Gerona) y el gran conjunto del paseo marítimo y la playa de Levante como centro urbano 24/7. Aunque el plan urbanístico que dio forma al barrio desde 1956 no reservó espacios para equipamientos ni zonas verdes (pues se consideró que el “esfuerzo” privado no podía ir más allá de la cesión de viales), la continuidad e intensidad de la actividad en sus calles, con plantas bajas porosas y diversas que crean un grano fino muy rico y un ambiente tipo bazar asiático, así como el complemento que implica la malla de vías peatonales, se convirtieron en uno de los grandes atractivos del barrio más allá de la centralidad que representa la línea costera y la lógica turística sol-y-playa.

La composición de un tejido urbano que combina la calle-corredor-bazar, la alta densidad residencial materializada en forma de rascacielos y los espacios colectivos interiores en cada unidad funcional (de una forma que implica además unas condiciones ambientales óptimas para cada uno de estos elementos) es quizás la gran aportación de Benidorm a la historia urbana.

Desde el campo del urbanismo hay dos cuestiones fundamentales a destacar. Por una parte, el hecho de que de alguna forma es un caso de legitimación del presente: a pocos lugares se va y se vuelve continuamente para experimentar voluntariamente los productos y formas urbanas de la segunda mitad del siglo XX y principios del XXI. A parte de por las playas o el micro-clima, a Benidorm se va a vivir la ciudad. Una ciudad del presente a la que no le hace falta recurrir a la historia o a las piezas patrimoniales para ser atractiva.

Por otra parte, Benidorm también representa una cierta legitimación del propio urbanismo, desde dos perspectivas: a) porque en tiempos de gran cuestionamiento teórico, aquí se presenta como una herramienta útil e ilusionante que fue capaz de ensamblarse con otras racionalidades: una planificación urbanística pionera superpuso una cuadrícula y las formas tipológicas modernas sin borrar el orden agrícola del sustrato catastral preindustrial y ha sido capaz de acoger procesos informales y paralegales, en especial, la ocupación de los “retranqueos”, que han acabado teniendo una influencia fundamental en su urbanidad actual; y b) porque implica la recuperación de varias tipologías arquitectónicas a las que normalmente les cuesta no suponer un problema para la ciudad: la torre, el espacio colectivo y el espacio privado de acceso público como elementos que en una determinada combinación son capaces de producir una urbanidad singular y deseable haciendo máquina con lo público de una forma muy natural.

El ensanche de la playa de Levante es un ámbito donde las edificaciones en altura explican el cómo del tejido urbano, pero para poder explicar el qué, la potencia de su vitalidad y de sus condiciones ambientales, su urbanidad, es necesario bajar la mirada al complejo mundo que se desarrolla a los pies de los famosos rascacielos.

* Texto publicado en este blog en junio de 2019 y revisado en junio de 2022 para su publicación en la cuarta edición del libro Ensayo y error Benidorm.

** La cartografía de donde provienen las imágenes publicadas fue realizada por Ergosfera en 2017 utilizando como base las imágenes oblicuas de Google Maps a través de Goolzoom (2015, aprox.).

*** Todos los materiales enlazados forman parte del proyecto Lo urbano y lo urbanístico, por Benidorm, un trabajo de investigación sobre la ciudad contemporánea a través del caso de Benidorm desarrollado intermitentemente por Ergosfera desde 2012.

O próximo xoves 28 de marzo participaremos na FETSAC’19 na mesa de debate “A crise da educación nas escolas de arquitectura”, a partir das 12:00h na planta 3ª da ETSAC. Ademais de Ergosfera, na mesa participarán José Antonio Vázquez (subdirector da ETSAC), José Ramón Alonso Pereira e Luz Paz (profesores da ETSAC), Pablo López (delegación de estudantes), Coque Claret e Dani Calatayud (profesores da ETSAV-UPC) e Arturo Franco (profesor da ETSAM).

Toda a información sobre a FETSAC’19, aquí.

Desde o pasado martes 26 de febreiro e ata o 17 de marzo, na plataforma A Porta Aberta pódense consultar e avaliar as cinco propostas seleccionadas no concurso de ideas para a transformación dos terreos portuarios da Coruña.

Tras a inauguración o martes da exposición dos traballos no Palacio Municipal e a breve presentación pública do mércores, onte xoves comezaron as presentacións en profundidade das propostas en Tribuna Pública, a instalación temporal na praza da Fábrica de Tabacos na que se están a desenvolver múltiples actividades culturais sobre o espazo público e o futuro do porto.

Hoxe venres 1 a partir das 19:30h presentamos alí a proposta PORSUPORTO, realizada xunto aos compañeiros e compañeiras de Hábitat Social e Flu-or e ao biólogo Damián Romay.

Tras o remate das presentacións, desenvolverase un debate aberto coa participación dos cinco equipos seleccionados.

Toda a documentación das propostas (cinco paneis de gran formato, unha memoria e un vídeo de tres minutos) pódese consultar e descargar na mesma web municipal onde calquera persoa maior de 16 anos e empadroada na Coruña pode avaliar os traballos.

Deixamos por aquí igualmente os materiais de PORSUPORTO:

PORSUPORTO foi elaborado por: Hábitat Social (Iria Brandariz Otero, Carolina Jack Lago, Ramón Fernández Sánchez e José Manuel Sánchez Vizcaíno), Flu-or (Alba González Vilar, Juan Miguel Salgado Gómez e Luís Manuel Santalla Blanco), Ergosfera (Iago Carro Patiño e Daniel Castro Martínez) e Cosme Damián Romay Cousido (biólogo).

Xunto aos compañeiros e compañeiras de Hábitat Social, Flu-or e máis boas xentes como Damián Romay do Grupo Naturalista Hábitat fixemos unha das propostas seleccionadas para seguir pensando publicamente o futuro dos terreos portuarios da Coruña.

Toda a documentación sobre o “concurso de ideas, con intervención de xurado, para a definición de estratexias de transformación do bordo litoral da cidade da Coruña, dende o dique de Abrigo até a praia de Oza” pódese consultar na web municipal: as actas das reunións do xurado, aquí; a documentación das cinco propostas seleccionadas, aquí; e os paneis e a memoria da proposta na que participamos, baixo o lema “Porsuporto”, aquí.

A documentación entregada para a convocatoria, tres paneis A0 e unha memoria de 25 páxinas, contén numerosos erros e eivas derivados do normal desenvolvemento dunha proposta urbana nun formato de entrega como o concurso de ideas. Durante as próximas semanas traballaremos para mellorar a proposta e a documentación necesaria para que a veciñanza poida achegarse aos seus obxectivos e valorala no proceso participativo que se desenvolverá a partir de febreiro ou marzo de 2019.

Deixamos a continuación algunhas notas de análise sobre o desenvolvemento do concurso, un proceso no que estamos moi contentos de poder seguir traballando, pero sobre o que é preciso comentar algúns temas da súa cara B:

1) Sobre quen podía participar no concurso.

Ao comezo deste proceso, o Concello da Coruña anunciou que se trataría dun concurso completamente aberto a calquera cidadán que quixese propor ideas para o futuro dos terreos portuarios. Tras algunhas críticas do BNG local e dos colexios profesionais de arquitectura e enxeñaría de camiños, canais e portos, o Concello decidiu finalmente restrinxir a participación a aquelas persoas que dispuxésemos deses determinados títulos universitarios. É dicir, toda a retórica sobre a transdisciplinariedade ou sobre a capacidade da intelixencia colectiva, os laboratorios cidadáns ou a veciñanza en xeral para producir coñecemento útil pasou a un plano irrelevante por unhas simples críticas, ou ben bastante infundadas como as do BNG (que aludía “falta de seriedade” nesa apertura disciplinar nun concurso que chegaron a considerar “un insulto”), ou ben interesadas e de parte como as dos colexios profesionais (que asimilando un concurso de ideas a unha licitación técnica lograron impoñer o criterio competencial e os intereses dos seus representados).

Se o obxectivo era suscitar ideas de todo tipo sobre o futuro da cidade poderíanse ter establecido categorías (unhas máis técnicas e outras máis libres) ou fixarse uns criterios máis claros en canto á documentación a entregar para que fose esa a condición a cumprir, e non a posesión dun título que xa antes dos recentes escándalos universitarios eran unha medida de avaliación posta moi en dúbida pola realidade. Que problema habería con iso nun concurso que é só de ideas, non unha licitación para executar unha obra? Por que a cidadanía só pode “participar” ou aportar ideas cando non existe a posibilidade de remuneración económica? Esta é precisamente a labor posterior do xurado (formado por técnicos recoñecidos e de todo tipo así como polas asociacións profesionais e políticos representantes da cidadanía): seleccionar aquelas ideas que deben ser recompensadas pola súa calidade sen importar se as aportou un equipo de arquitectas, unha asociación hosteleira ou un grupo de usuarios dun foro dixital.

2) Sobre as propostas inadmitidas.

A eliminación de 10 das 18 propostas presentadas ao concurso por motivos unicamente administrativos é unha moi mala noticia para a cidade. Un problema que doe máis porque semella unha das consecuencias tanxibles e negativas para a xestión pública municipal do ambiente político e mediático de confrontación total existente desde maio de 2015 na Coruña.

Aínda que o debate xenérico entre a primacía da lei ou da razón ten aínda moito percorrido filosófico, o normal é que na realidade, no caso particular, sexa a política o instrumento para poder tomar partido polo máis axeitado para a sociedade, é dicir, para o chamado interese público. E neste caso, por moito que sexa legal, prescindir do traballo de decenas de persoas que dedicaron tempo e recursos a pensar sobre o futuro do porto non é de ningún xeito unha decisión racional que beneficie ao conxunto da cidadanía da Coruña.

Unha proposta eliminada por entregar cinco horas e media tarde (fóra dun prazo de tres meses!). Unha por non entregar o “resumo executivo” (dous parágrafos!) e outra por entregalo máis longo do requerido (probablemente por un simple erro de confundir caracteres con palabras!). Outra por non ter na memoria un apartado cos cinco puntos que se pedían na convocatoria (aínda que respondese na propia memoria a esas mesmas preguntas noutra orde ou baixo outras denominacións). E por último, seis traballos eliminados porque os paneis entregados en formato dixital superaban os 4 MB de tamaño sendo 3 MB o máximo admitido.

En resumo, un conxunto de motivos de exclusión ridículos, sen ningunha importancia real na calidade das ideas presentadas (o obxectivo do concurso) e que nun mundo desexable e normal só deberían supor, ou ben unha comunicación anónima, a través da web municipal de Tecendo Litoral por exemplo, para que os equipos completaran ou reenviaran a documentación nalgúns dos casos (que trato de favor implicaría pedirlle aos participantes que reenviaran exactamente os mesmos paneis co tamaño reducido aos 3 MB ou que entregaran o resumo de dous parágrafos?), ou ben unha determinada penalización na súa puntuación final como solución xenérica: o único que debería ter feito un xurado* razonable sería acordar cal é esa sanción xusta para cada un destes defectos formais. É dicir, pactar unha solución boa para todos os axentes implicados e para levar ao mellor termo posible o proceso, algo que, en realidade, xa fixo este mesmo xurado, xa que nós mesmos e outros dous equipos superamos minimamente eses 3 MB nalgún dos paneis e o xurado decidiu por unanimidade que ese marxe debía calificarse de erro técnico imprevisible e polo tanto ser admitidas as propostas. Pura casualidade. A mesma lóxica que deixou en oito as propostas admitidas puido perfectamente deixalas en cinco ou en menos (como exemplo inverosímil, pero na liña do acontecido, poderíamos imaxinar que os servizos informáticos do Concello se poñen a traballar a conciencia cos arquivos dixitais entregados en busca de metadatos que rompan o anonimato).

O sucedido é gravísimo e ten que facer reflexionar a quen corresponda, en especial aos políticos e medios de comunicación, sobre os motivos que levaron a esta situación tan inxusta e inusual (alguén recorda un concurso de ideas no que foran eliminadas máis da metade das propostas por motivos administrativos?).

Na nosa opinión esta situación responde ao clima irrespirable instalado na vida política municipal, un contexto que puido ter dous efectos neste caso: por unha parte, unha posible utilización da participación no xurado como ferramenta de boicot político** por parte dalgúns dos seus integrantes, e por outra, unha desconfianza e medo colectivo ás accións xurídicas que se puidesen emprender contra a resolución do concurso se non se cumprían ata o extremo irracional as súas bases.

Resulta difícil imaxinar á maioría dos membros do xurado votando a favor de eliminar estas propostas se o contexto político e mediático fora outro. Un no que o nivel de agresividade contra o goberno local fose menos estrambótico. Un no que fora obvio que antes de formular esta posibilidade da exclusión se chegaría a un acordo e se atoparía a fórmula adecuada para solucionar un simple problema burocrático, sen discrecionalidade ningunha e sen, por suposto, comprometer de ningún xeito a “seguridade xurídica” do concurso.

É preciso que o proceso participativo e de debate público que comeza agora minimice os efectos desta situación anómala atopando un lugar adecuado ás propostas inadmitidas, permitindo que esas ideas poidan ser coñecidas pola veciñanza e recompensando como sexa posible, non só, pero tamén economicamente, o traballo realizado polos dez equipos afectados.

3) Sobre as propostas seleccionadas.

Neste contexto no que a maioría das propostas foron eliminadas antes de ser valoradas, asumir a convención usual de encomiar a calidade dos cinco traballos seleccionados (entre oito) resulta imposible: cremos que todos estaremos dacordo en que a calidade xeral das propostas que se fixeron públicas é, por agora, claramente mellorable.

Sendo honestos, a nosa proposta, aínda sendo a máis valorada polo xurado, é posible que necesitara máis traballo ou definición para chegar a ser un dos proxectos seleccionados nun concurso de ideas “ideal” (se se entende como tal a cantidade e calidade, polo menos en termos de cm&#178 de render por panel, dos traballos presentados nos concursos públicos pre-burbulla ou nos grandes eventos internacionais da arquitectura).

É certo que non se presentaron moitas propostas, seguramente porque a maioría dos equipos capaces de asumir un proxecto desta escala non participan en concursos que non impliquen un encargo posterior ou o respecto absoluto aos seus proxectos (non a súa inclusión nun banco de ideas municipal)***. Iso non é un problema, seguro que entre as dezaoito propostas presentadas había suficientes ideas de calidade, e seguro que se o concurso fora máis aberto teríanse recompilado outras ideas de moito interese.

Así que pola nosa banda, e seguro que pola de todos os equipos seleccionados, tentaremos avanzar e mellorar a proposta as próximas semanas para que a cidadanía poida debatir sobre temas concretos e o Concello poida dispoñer dese banco de ideas que comece a dar forma ao plan para o futuro do bordo litoral da cidade.

Respecto á nosa proposta, co lema “Porsuporto”, trátase como diciamos dun traballo en proceso, non dun plan preciso e finalista para o bordo litoral ao completo. Aínda que se representan formalizacións e usos específicos para todos estes terreos, entendémolos na súa condición abstracta: interésannos os tempos, as condicións urbanas xenéricas e os axentes representados. Deixando atrás a lóxica inmobiliaria dos famosos convenios de 2004, imaxinamos un porto que segue a ser porto e unha cidade que se infiltra para posibilitar, coma no dique de Abrigo, a vivencia sublime do infraestructural que se fixo urbano.

En canto á información pública provisional sobre a proposta, simplemente comentar que os tres paneis reflicten a estrutura temporal do proxecto, correspondendo o primeiro coa fase 1 “2020. As transformacións inmediatas, de baixo custo e provisionais”; o segundo coa fase 2 “2030. A apertura aos usos públicos e ás novas formas de mobilidade”; e o terceiro coa fase 3 “2050. O futuro incerto, pero público e con actividade portuaria”. En canto á memoria, comentar que contén moitos erros e problemas de redacción que fan difícil a lectura dalgúns dos apartados. Disculpen a complexidade innecesaria, tamén será unha das cousas a mellorar nas próximas semanas.

4) Sobre o papel da Corporación Voz.

Unha vez máis, os medios da Corporación Voz de Galicia tentan destruír un proxecto municipal á conta do descrédito público das persoas que participamos no concurso, tanto dos equipos técnicos como do xurado cuxa imparcialidade se puxo en dúbida, e a conta sobre todo da calidade da información que recibe a veciñanza: nin unha soa liña se publicou nestes medios sobre as ideas seleccionadas, só sobre os nomes e a ideoloxía en 2014 dalgunhas das persoas integrantes do equipo que desenvolvemos a proposta máis valorada polo xurado. Un xurado, por outra parte, moi amplo e no que participaron incluso os aliados políticos da Corporación Voz no debate sobre o futuro do porto: a Autoridade Portuaria, Puertos del Estado, a Xunta de Galicia e o PP local.

A información e o debate público sobre as ideas para o porto non parecen encaixar en absoluto coa axenda política implícita na liña editorial da Corporación Voz (por agora, oxalá cambien de criterio polo ben da cidade). Sempre xenerosos co poder que os subvenciona e implacables cos que consideran os seus inimigos, xa o fixeron máis veces en procesos onde podemos falar de primeira man: secuestraron e reduciron ata o absurdo o debate sobre a transformación da avenida de Alfonso Molina para falar de batracios e somieres en lugar de veciños e peóns; e silenciaron completamente o desenvolvemento dos proxectos do Laboratorio Cidadán da Coruña (Co-Lab): o noso en particular, Co urbanismo nos talóns, non foi mencionado en ningún momento a pesar de tratar un problema que afecta ou pode afectar a máis de mil veciños e veciñas da cidade. Persoas que, se só se informaron a través destes medios, perderon a oportunidade de entender o seu problema urbanístico particular como algo colectivo e facer comunidade coas veciñanzas na súa mesma situación.

O profesor Juan Luis Dalda tiña moi claro cal era o papel político da Corporación Voz na conformación das ideas populares sobre o territorio e o urbanismo da Coruña e de Galicia. Entre outras cousas, é por isto que, aínda que cada novo titular difamatorio supoña un golpe durísimo para o noso proxecto profesional, é todo o contrario para o nosa ambición e compromiso coa investigación urbana.

Deixamos de queixarnos, disculpen a tabarra. A traballar e a apoiar o ecosistema dos outros medios como Praza Pública, O Salto Galiza, Cuac FM, Sermos Galiza, adiante.gal, EntreNós, Galicia Confidencial, Luzes ou Galiza Contrainfo!

El próximo sábado 1 de diciembre se desarrollará la jornada final del proyecto Entre frontera y lugar: ¿cómo funcionan los límites del distrito de Usera?

El encuentro, abierto a cualquier persona interesada, comenzará con una presentación de las conclusiones del diagnóstico sobre los límites del distrito por parte de Ergosfera (17:00-17:45h), y continuará con un debate abierto sobre los problemas, las cualidades y los cambios necesarios en estos territorios de borde (18:00-19:30h).

La mesa de debate, en la que podrán intervenir en todo momento los vecinos y vecinas asistentes, contará con la participación de las siguientes personas y organizaciones invitadas (una selección de diferentes conocimientos expertos útiles para pensar los límites del distrito de Usera):

– Débora Ávila y Sergio García. Profesores en la UCM y miembros de Carabancheleando

– Diego Peris. Arquitecto y miembro de Todo por la praxis

– Esther Carrasco y Alicia Maeso. Vecinas y miembros de la A.V. Barrio Moscardó

– Víctor Renes. Sociólogo y presidente de la Asociación de Vecinos de San Fermín

– Cristina Fernández. Arquitecta urbanista, profesora en la UPM y asesora del Ayuntamiento de Madrid en el distrito de Arganzuela

Os próximos sábados 24 de novembro e 1 de decembro desenvolveranse as xornadas Lugo Sen Mordazas: Por unha cidade viva e inclusiva.

Entre as súas moitas actividades está unha pequena charla pola nosa parte titulada «A cidade fronte ao control urbano», ás 18:15h na Casa Sindical de Lugo. A continuación, unha introdución ao tema que trataremos:

Sexan cales sexan os seus obxectivos, todas as ideoloxías políticas representadas nos Plenos municipais e nos Parlamentos autonómicos e estatal parten dun consenso non explícito en torno á necesidade ou desexabilidade do control total sobre cada metro cadrado do territorio.

En realidade, hoxe xa sabemos que as pequenas e grandes exterioridades parciais que persisten no territorio e nas cidades funcionan como espazos e tempos fundamentais para que emerxan algunhas das materializacións de conceptos como a autonomía, os comúns ou mesmo a supervivencia ou a democracia.

A nosa charla consistirá nun percorrido por algúns dos estudos realizados nos últimos anos sobre como as ferramentas urbanísticas e de “seguridade cidadá” afondan nesa idea de control á conta dos procesos urbanos considerados prescindibles, no mellor dos casos, ou directamente inimigos da normalidade ou da rendibilidade, na maioría das ocasións.

Casos nos que unha idea nunca neutral de orde se enfronta directamente á imprevisibilidade da vida humana, un proceso que pode rematar facéndose realidade de múltiples xeitos: desde a invención dun termo como “feísmo”, ata a multiplicación das cámaras de videovixilancia e o resto de gadgets tecnolóxicos para o control social (tan ben introducidos a través de ideas como smart city, big data ou internet of things); desde o desaloxo de centros sociais okupados e autoxestionados, ata as normativas de “seguridade, salubridade e ornato” que implican o peche dos soares e edificacións sen usos formais; desde o modelo urbanístico que implica o desprazamento dos descampados cara as periferias, ata a homoxeneización das estéticas admisibles no espazo público ou a expulsión das persoas e actividades supostamente non desexadas segundo os consensos sociais dominantes en cada momento histórico. Como a ordenanza “cívica” contra a que afortunadamente xurdiu Lugo Sen Mordazas.

El próximo fin de semana (sábado 17 y domingo 18 de noviembre) se desarrollarán los paseos comentados por el límite del distrito de Usera aplazados el mes pasado como parte del proyecto Entre frontera y lugar: ¿cómo funcionan los límites del distrito de Usera?.

Toda la información sobre los paseos (puntos de salida y de descanso, recorrido y horarios) se puede consultar aquí.

En ambos recorridos nos acompañará un colectivo de investigadores expertos en el territorio sur de Madrid para compartir su visión sobre la ciudad que iremos atravesando. Además, en un punto singular de los paseos (dos enlaces viarios abandonados) impartirán una pequeña charla sobre el estudio y la intervención popular en este tipo de espacios urbanos, el sábado (17:45h) por parte de TODO POR LA PRAXIS, sobre la acción ciudadana en la realidad periférica, y el domingo (13:15h) por parte de CARABANCHELEANDO, sobre la investigación y el análisis ciudadano de la realidad periférica.

Entre frontera y lugar: ¿cómo funcionan los límites del distrito de Usera? es un proyecto para el programa Mirador Usera promovido por Intermediae / Matadero Madrid y la Junta Municipal del Distrito de Usera.